Với bệnh Crohn, chế độ ăn uống có vai trò quan trọng, nhưng với bệnh viêm ruột kết mạn tính thì chế độ ăn uống vai trò thấp hơn.

Song song với việc điều trị theo chỉ định của bác sĩ, cần có chế độ dinh dưỡng tốt cho hệ tiêu hóa của bệnh nhân, tránh stress và khám sức khỏe định kỳ. Không chỉ vậy, đây cũng là những biện pháp giảm nguy cơ mắc bệnh đối với người khỏe mạnh. 

Khi có triệu chứng, cần đi khám bệnh sớm và điều trị kịp thời khi tổn thương chưa lan rộng; theo dõi thường xuyên, định kỳ 6 tháng 1 lần bằng soi đại tràng và sinh thiết đại tràng và đại tràng sigma để phát hiện giai đoạn loạn sản nặng hoặc là giai đoạn đầu của tiến triển ung thư.

Thực phẩm

Hạn chế     

Đồ tươi/sống

Rau sống.

Chất xơ cứng, dạng không tan (dạng cellulose):

Hạt khô, trái cây khô/đóng hộp,... khi bị tiêu chảy để thành ruột khỏi bị “cọ xát”.

Acid béo không bão hòa

• Omega 6 (linoleic acid LA): dầu thực vật, chất béo, thịt mỡ, trứng. Eicosanoids tạo ra từ omega 3 có tác dụng chống viêm nhưng nếu tạo ra từ omega 6 lại có tác dụng gây viêm[4].
• Acid béo chuyển hóa, hydro hóa không bão hòa (trans-unsaturated fatty acid, trans fat): dầu thực vật, thực phẩm đã qua chế biến/chế biến sẵn (thức ăn nhanh)[5].

Sữa tươi, thực phẩm có nhiều đường lactose

Sữa như một yếu tố dị nguyên, khi uống vào có thể kích thích niêm mạc đại tràng.

Nước ngọt có ga, đồ ngọt.

Các chất kích thích

• Chua, cay: gia vị (ớt, tỏi sống).
• Rượu bia, thuốc lá, cà phê.

Nên dùng     

Uống đủ nước.

Nhiều đạm

Thịt nạc, cá nạc, sữa đậu nành.

Chất xơ mềm

• Rau luộc có nhiều lá (rau ngót, rau  muống, rau cải...) khi không bị tiêu chảy.
• Củ sen: ngăn ngừa các bệnh có liên quan đến ruột, kiểm soát tình trạng sưng phồng do ruột bị viêm nhiễm, ngăn chặn tình trạng xuất huyết ở thực quản, ruột, dạ dày, ruột kết và mũi. Xem thêm Các bài thuốc cầm máu viêm ruột

Probiotic (lợi khuẩn)

Hầu hết vi khuẩn đường ruột sống trong ruột già, và ở mức độ ít hơn là trong ruột non. Lý do là rất nhiều trong số chúng không thể sống sót trong dạ dày. Ruột non cũng là một môi trường khó khăn cho vi khuẩn do axit dạ dày và sự co bóp liên tục của ruột non loại ra bên ngoài hầu hết hệ vi sinh vật đường ruột. Tuy nhiên, cũng có một số vi khuẩn cũng tồn tại trong ruột non. Vi khuẩn đường ruột có 2 loại là vi khuẩn có lợi và vi khuẩn có hại. Và vấn đề quan trọng là sự cân bằng hệ vi khuẩn đường ruột với tỷ lệ chuẩn 85% vi khuẩn có lợi probiotic và 15% vi khuẩn gây hại. Tỉ lệ này sẽ giúp hệ tiêu hoá hoạt động bình thường và ổn định. Nếu tỉ lệ này bị thay đổi sẽ gây ra nhiều triệu chứng xấu cho hệ tiêu hoá, như hội chứng ruột kích thích hay các triệu chứng của bệnh rồi loạn tiêu hoá. Lý giải vấn đề này là, các vi khuẩn có lợi sống trong đường ruột như bifidobacteria và lactobacilli có thể ức chế sự phát triển của các vi khuẩn gây bệnh như Escherichia coli, Campylobacter, và Salmonella. Thành ruột già hay đại tràng có một hệ lông nhung với 85.000 tỷ lợi khuẩn cư trú trên đó, các lợi khuẩn này tiết ra dịch nhầy tráng lên thành đại tràng tạo thành một lớp lá chắn bảo vệ đại tràng khỏi các tác nhân xâm hại. Lợi khuẩn Lactobacillus sống chủ yếu trong ruột non trong khi đó lợi khuẩn Bifido (Bifidobacterium) sống trong ruột già. Vì vậy với người bị viêm đại tràng mạn tính hay hội chứng ruột kích thích co thắt thì phải bổ sung lợi khuẩn Bifidobacterium thường xuyên và liên tục đều đặn mỗi ngày để phòng ngừa và trị bệnh.[4].

Acid béo không bão hòa

• Omega 3 (eicosapentaenoic acid EPA): dầu cá. EPA chặn một số hóa chất trong cơ thể là các leukotriene. Dầu cá là một nguồn tốt của EPA. Trong một số xét nghiệm, mọi người được hưởng lợi từ liều rất cao của nó. dù nhiều người không thích mùi vị tanh cá[4]. Các chuyên gia khuyên người tiêu dùng lựa chọn sử dụng dầu oliu và dầu hạt cải (canola) có hai loại axit béo omega 6 lẫn omega 3 cân bằng lẫn nhau.
• Omega 9 (oleic acid OA): dầu ôliu (olive oil), dầu hạt cải (canola oil, rapeseed oil). Nghiên cứu dẫn đầu bởi tiến sĩ Andrew Hart ở Đại học Đông Anglia (UEA) ở Anh thực hiện với 25.000 bệnh nhân độ tuổi 40 – 65 cho thấy, những người có hàm lượng acid oleic trong bữa ăn cao nhất giảm được tới 90% nguy cơ viêm loét đại tràng chảy máu. Acid oleic giúp phòng ngừa viêm loét đại tràng chảy máu bằng cách ngăn chặn các hóa chất gây viêm trong ruột. Theo ước tính của các nhà nghiên cứu, khoảng một nửa số ca viêm loét đại tràng chảy máu có thể phòng ngừa nếu acid oleic được sử dụng phổ biến trong bữa ăn. Dùng 2 – 3 thìa canh dầu ôliu mỗi ngày là cách đơn giản để phòng bệnh[6].

Thói quen

Ăn[7][8]:

• Đúng giờ, không nên bỏ bữa.
• Vừa đủ, tránh ăn quá nhiều. Ăn quá nhiều có thể gây áp lực cho hệ tiêu hóa, đồng thời làm cho các triệu chứng bệnh viêm ruột tồi tệ hơn. Cố gắng ăn 5 hoặc 6 bữa nhỏ mỗi ngày, mỗi bữa cách nhau 2 đến 3 giờ sẽ tốt hơn chế độ ăn 3 bữa mỗi ngày như bình thường.
• Tránh ăn các món ăn lạ.
• Khi chế biến thức ăn nên hấp hoặc luộc, hạn chế xào rán.

Làm việc, nghỉ ngơi điều độ[9].

Giữ tinh thần thoải mái

Theo các nghiên cứu, đường ruột có liên quan mật thiết với não bộ được kết nối với nhau nhờ 100 triệu tế bào thần kinh nên đường ruột còn được ví là não bộ thứ hai của con người tạo thành hệ trục não – ruột. Vì vậy khi não căng thẳng sẽ truyền tín hiệu xuống ruột, nhu động ruột thay đổi, lợi khuẩn đường ruột sẽ nhanh chóng sản sinh ra vitamin B theo yêu cầu của não. Nhưng khi nhu động ruột thay đổi cũng làm chết rất nhiều lợi khuẩn dẫn đến lượng lợi khuẩn không đủ và điều này gây thiếu hụt vitamin B sản sinh cho não bộ. Để cung cấp vitamin B cho não bộ thì nhu động ruột càng phải co bóp mạnh, gây ra các cơn đau bụng, rối loạn tiêu hóa. Tình trạng này cứ lặp đi lặp lại tạo thành vòng lặp luẩn quẩn khiến cho người bệnh hoàn toàn không thể khỏi được. Người bị viêm đại tràng co thắt nguyên nhân chủ yếu là do căng thẳng, stress.[10][11] Vì vậy nên

• Tránh suy nghĩ, stress quá mức, trầm cảm, lo âu[12]. Mặc dù stress không gây ra bệnh viêm ruột, nó có thể làm cho các dấu hiệu và triệu chứng tồi tệ hơn và có thể gây bùng nổ.  Khi bị stress, quá trình tiêu hóa bình thường có thể thay đổi, gây ra dạ dày trống chậm hơn và tiết ra axit hơn. Stress cũng có thể tăng tốc hoặc làm chậm việc tiêu hóa ở đường ruột. Nó cũng có thể gây ra những thay đổi trong mô ruột[13].
• Thư giãn.
• Tập thể dục, dưỡng sinh (yoga, thiền, thở bằng bụng).